نبرد در ساحل شرق و غرب دجله

نبرد در ساحل شرق و غرب دجله

بدر یکی از عملیات‌های بزرگ دفاع‌مقدس بود که می‌بایست مانند دیگر عملیات‌های بزرگ و برون‌مرزی، تعیین کننده و سرنوشت‌ساز باشد، اما به دلیل هوشیاری دشمن در منطقه عملیاتی هور که سال گذشته شاهد عملیات خیبر بود، رزمندگان نتوانستند به موفقیت خاصی دست پیدا کنند و با اتمام سریع عملیات (طی هفت روز) بدر نتوانست در تاریخ دفاع‌مقدس اسم و رسم چندانی بیابد و همواره زیر سایه دیگر عملیات‌های بزرگ دفاع‌مقدس مانده است.

حماسه و مقاومت هوران – ۱۹ اسفند ۱۳۶۳ عملیات بدر در هور آغاز شد. درست یک‌سال قبل و در اسفند ۱۳۶۲ ایران عملیات بزرگ دیگری را در همین منطقه به نام خیبر اجرا کرده بود. در واقع اهمیت منطقه عملیاتی هور و عبور از دجله و تصرف جاده‌العماره – بصره، فرماندهان ایرانی را بر آن داشت تا بار دیگر شانس خود را در این منطقه بیازمایند.

اگر در عملیات خیبر رسیدن به باریکه خشکی موسوم به القرنه در وسط آبگرفتگی هور مدنظر بود، این بار نیز رزمندگان باید به همین باریکه دست می‌یافتند و با تصرف جاده العماره – بصره، ارتباط شمال و جنوب عراق را قطع می‌کردند. عملیات بدر از یک جهت برتر از خیبر بود و از جهت دیگر کاستی‌هایی داشت. در عملیات خیبر عراق فکرش را نمی‌کرد که ایران بخواهد از منطقه باتلاقی هور عملیات بزرگی ترتیب دهد. این موضوع باعث برتری اولیه ما در خیبر می‌شد، اما در عملیات بدر دیگر موضوع غافلگیری دشمن مطرح نبود. در طرف مقابل، ایران طی عملیات خیبر دو جزیره مصنوعی خیبر شمالی و جنوبی را تصرف کرده بود. این دو جزیره جای پایی برای عبور از هور بودند. در عملیات بدر از این لحاظ ما یک قدم جلوتر از خیبر بودیم که جزایر مجنون را در تصرف داشتیم.

به هر روی با شروع عملیات بدر، چنانچه در اغلب عملیات‌های دفاع‌مقدس شاهد بودیم، در همان شب نخست خطوط اول دشمن آسیب‌پذیر نشان دادند، اما نهایتاً باید منتظر روشنایی روز و پاتک‌های سنگین دشمن می‌شدیم. در این مرحله از عملیات بود که می‌شد فهمید برتری نهایی با چه طرفی است. همانطور که گفته شد، هوشیاری دشمن پس از عملیات خیبر باعث شده بود تا تمهیداتی را در این منطقه در نظر بگیرد. چنانچه عراقی‌ها، مرکز فرماندهی شرق دجله را ایجاد کرده بودند تا تمرکز بیشتری روی این منطقه داشته باشند.

از روز دوم تا روز ششم عملیات، نبرد در ساحل شرق و غرب دجله جریان داشت. اگر ما می‌توانستیم نیروهای‌مان را در غرب دجله مستقر و جاده العماره را مسدود کنیم، عملیات با موفقیت به اتمام می‌رسید. اما دشمن آنقدر نیرو و تجهیزات در منطقه ریخته بود که بار‌ها و بار‌ها حملات نیرو‌های ایرانی به مواضعش در این منطقه را پس زد و نهایتاً با روشنایی صبح روز ششم، پاتک‌های دشمن ادامه یافت. در این مرحله از عملیات، با فشار دشمن و پراکندگی واحد‌های خودی وضعیت خط بسیار نامساعد شده بود.

بر همین اساس و به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پدافندی شمال منطقه و با توجه به اینکه در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیرو‌های منطقه در خطر انهدام قرار می‌گرفتند، تصمیم گرفته شد عقب‌نشینی شود. این عقب‌نشینی از ساعت ۵بعدازظهر ۲۶ اسفند ۶۳ آغاز شد و تا ساعت ۱۰ شب به پایان رسید و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع شد. منطقه ترابه و پَد خندق تا ۷۰۰ متری شرق چهار راه پَد در دست نیرو‌های خودی باقی ماند.

با پایان یافتن عملیات بدر در ۲۶ اسفند ۱۳۶۳، یکی از کوتاه‌ترین عملیات دفاع مقدس به لحاظ زمانی به انجام رسیده بود. در بدر مهدی باکری فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا به شهادت رسید و با بروز اختلافاتی در بین فرماندهان ارتش و سپاه قرار شد از سال بعد هر کدام از این نیرو‌ها جداگانه عملیات انجام بدهند. هر چند که هر دو همچنان از پشتیبانی یکدیگر در عملیات آتی بهره می‌بردند. ارتش در سال ۱۳۶۴ عملیات قادر را در جبهه‌های غرب و شمالغرب و سپاه عملیات والفجر ۸ را در همین سال ۶۴ و در جبهه جنوب طرح‌ریزی و اجرا کردند.