پشت پرده تشدید تحرکات تروریستی در لبنان

پشت پرده تشدید تحرکات تروریستی در لبنان/ «گرگ‌های تنهای داعش» در طرابلس چه هدفی دارند؟

افزایش ناگهانی تحرکات و نفوذ داعش در لبنان به ویژه منطقه شمالی این کشور سوالاتی درباره پشت پرده این موضوع و همچنین سناریوهای آن در مرحله آینده به وجود می‌آورد.

محور مقاومت هوران – بعد از تکمیل عملیات «فجر الجرود» در سال ۲۰۱۷ که ارتش لبنان از حومه شرقی و مقاومت و ارتش سوریه از مرزهای سوریه علیه گروه تروریستی-تکفیری داعش انجام دادند، امید داعشی‌ها برای ورود به لبنان و رقم زدن سناریوهایی مشابه آنچه که در سوریه و عراق اتفاق افتاد، نابود شد. علی‌رغم اینکه تروریست‌ها از نظر جغرافیایی در مرزهای عراق و سوریه بسیار به لبنان نزدیک بودند اما به لطف پایداری مقاومت و ارتش این کشور، لبنانی‌ها از فاجعه بزرگ داعش نجات یافتند.

گرگ‌های تنهای داعش در لبنان

با این وجود عناصر تکفیری داعش که بعد از شکست سنگین در عراق و سوریه، استراتژی موسوم به «گرگ‌های تنها» را پیش گرفته و سعی دارند با عملیات‌های جسته و گریخته و انفرادی همچنان خودنمایی کنند، طی سال‌های گذشته عملیات‌های تروریستی مختلفی در لبنان انجام داده و در صدد اجرای پروژه بزرگتری برای نفوذ در میان جوانان لبنانی و جذب آنها برای عضویت در داعش بوده‌اند.

داعشی‌ها در این زمینه روش سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی را دنبال کرده و با سوءاستفاده از فقر و بحران مالی شدید در لبنان به ویژه شمال این کشور و به طور خاص منطقه طرابلس، جوانان را برای پیوستن به این گروه تکفیری-تروریستی وسوسه می‌کنند.

اما برای بررسی پروژه جدیدی که داعش در لبنان دنبال می‌کند و خطراتی که متوجه این کشور است و سرویس امنیتی و اطلاعات ارتش بارها درباره آن هشدار داده‌اند بهتر است نگاهی به سیر تحرکات این گروه تروریستی در لبنان طی سال‌های گذشته بیاندازیم. بعد از نابودی طرح داعش و خلافت ادعایی آن در سال ۲۰۱۷، عناصر این گروه تکفیری فعالیت بارزی در لبنان نداشتند تا اینکه هم‌زمان با آغاز بحران بزرگ این کشور در سال ۲۰۱۹ ، گزارش‌های متعددی درباره ازسرگیری عملیات‌های داعش با سوءاستفاده از هرج و مرج به وجود آمده در لبنان که بخش امنیت را نیز تحت تاثیر قرار داده بود، منتشر شد.

در اواخر ۲۰۱۹ و اوایل ۲۰۲۰ ده‌ها عملیات تروریستی توسط عناصر داعش در منطقه شمالی لبنان انجام شده که طی آن بیش از ۱۰ تن از نیروهای ارتش و سرویس امنیتی لبنان جان خود را از دست دادند. اما تحرکات داعش در لبنان طی سال ۲۰۲۲ به یکباره افزایش چشمگیری داشت و تنها طی چند ماه سرویس امنیتی این کشور ۳۰ تروریست داعشی را دستگیر کرد که قصد انجام عملیات‌های خرابکارانه در مناطق نظامی و غیرنظامی لبنان را از خلال حملات انتحاری داشتند.

چرا طرابلس تبدیل به بستر نفوذ داعش در لبنان شد؟

عمده حضور و تحرکات عناصر داعش در لبنان همانطور که اشاره شد معطوف به شمال این کشور است و رسانه‌های لبنانی آگوست گذشته اطلاعاتی منتشر کردند مبنی بر اینکه صدها تروریست داعشی از سوریه وارد شمال لبنان و در اطراف طرابلس مستقر شده‌اند که برخی از آنها مسئول اجرای عملیات‌هایی در داخل این کشور هستند.

سرویس امنیت داخلی لبنان با اعلام اینکه روند شناسایی و دستگیری عناصر تروریستی در این کشور ادامه دارد از وجود شمار زیادی از هسته‌های خفته داعش در مناطق مختلف لبنان خبر داد که با سرکردگان این گروه تکفیری در سوریه و عراق و ترکیه و نیز تعداد از کشورهای آمریکای لاتین هماهنگ و در ارتباط هستند.

همانطور که گفته شد شمال لبنان و منطقه طرابلس زمینه‌های لازم را برای تبدیل شدن به سکوی تحرکات داعش در این کشور دارند. گذشته از فقر گسترده در این منطقه که موجب شده مردم به ویژه جوانان جذب گروه‌های جاسوسی و تروریستی شوند، شهر طرابلس در سطح ایدئولوژیک و عقاید فرقه‌ای نیز بستر مناسبی برای نفوذ داعشی‌ها بوده و افراطی‌گری در این منطقه سابقه طولانی دارد.

از طرف دیگر شمار زیادی از لبنانی‌هایی که به جرم همکاری با داعش بازداشت شده بودند بعد از آزادی برای پیوستن دوباره به این گروه تکفیری راهی عراق و سوریه می‌شوند و برخی حتی در داخل زندان نیز اقدام به تبلیغ جهت عضوگیری برای داعش می‌کنند.

پدیده داعش در طرابلس حدود ۷ سال پیش گسترش یافت و جوانان زیادی از این منطقه به این گروه تکفیری -تروریستی پیوستند؛ تا جایی که بسیاری از آنها در عملیات‌های داعش جان خود را از دست دادند و برخی نیز به کشور خودشان برگشتند. البته برخی از آنها نیز در گروه تروریستی داعش به مناصب ارشد دست پیدا کرده و در عراق و سوریه ماندند. منابع آگاه لبنانی گزارش می‌دهند، جوانان این کشور که در تلاش برای پیوستن به داعش هستند و یا به آن پیوسته‌اند در محدوده سنی ۱۶ تا ۲۸ سال قرار دارند.

تحلیلگران بر این باورند که رواج پدیده داعش در طرابلس می‌تواند منجر به بروز هرج و مرج امنیتی در همه مناطق لبنان شود و اگر اقدام جدی در این زمینه صورت نگیرد شاید شاهد آغاز موج تازه‌ای از ترورها در این کشور نیز باشیم.

خنثی شدن حمله بزرگ داعش در طرابلس و بیروت

بیشتر تروریست‌هایی که توسط سرویس امنیتی لبنان دستگیر شدند در جریان بازجویی‌ها اعتراف کردند که قصد هدف قرار دادن اماکن مذهبی را داشتند. در همین زمینه روزنامه الاخبار لبنان روز گذشته (دوشنبه ۱۰ بهمن) با انتشار گزارشی اعلام کرد که دسامبر گذشته یک هسته وابسته به داعش متشکل از ۵ نفر توسط اداره کل امنیت عمومی لبنان شناسایی و دستگیر شدند که همگی متعلق به منطقه طرابلس و عمدتا محله‌های فقیرنشین آن بودند.

بازجویی از این ۵ نفر هنوز به مراحل نهایی نرسیده اما اطلاعات تا اینجا نشان می‌دهد آنها قصد انجام عملیاتی تروریستی با رنگ و بوی فرقه‌ای و مذهبی داشته و برای حمله به مراسم مسیحیان در کلیسای خیابان «عزمی» طرابلس در شب سال نو میلادی برنامه‌ریزی کرده بودند.

آنها اعتراف کردند که همچنین دستور داشتند حمله‌ای را به بیمارستان رسول اعظم در حومه جنوبی بیروت و حسینیه‌ای در این شهر و نیز اهداف در منطقه جبل محسن با استفاده از پهپادهای انفجاری انجام دهند. در بازجویی‌ها مشخص شد که این تروریست‌ها اغلب از خانواده‌هایی هستند که سابقه همکاری طولانی با داعش دارند و برخی در سوریه بوده‌اند.

هم‌زمان با آن هشدارهای زیادی از جانب سرویس امنیت داخلی لبنان درباره مهاجرت مشکوک جوانان لبنانی مطرح شده و از آنجایی که برخی از جوانان لبنانی برای نخستین بار است که قصد پیوستن به داعش را دارند و هیچگونه پرونده امنیتی نداشته‌اند، کار سرویس‌های امنیتی در رصد تردد این افراد به خارج از کشور دشوار می‌شود؛ چراکه هیچ گونه ممنوعیت قانونی برای خروج این افراد از لبنان وجود ندارد و به راحتی از مسیرهای قانونی می‌توانند به عراق و سوریه بروند.

بر همین اساس منابع امنیتی لبنان نگرانند اتفاقی که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ و با نفوذ داعش در میان جوانان لبنانی رخ داد این بار نیز تکرار شود.

پروژه جدید داعش با عنوان «ولایت لبنان»

اما یک نکته قابل توجه در تحرکات جدید داعش در لبنان مربوط به اقدامی است که واحد رسانه‌ای این گروه تکفیری در دسامبر ۲۰۲۲ انجام داده و بعد از انتخاب «ابوالحسین الحسینی القرشی» به عنوان سرکرده جدید داعش تصاویری را منتشر کرد که مربوط به بیعت عناصر لبنانی با القرشی بود.

مرکز مطالعات سیاسی و استراترژیک الاهرام مصر اخیرا در گزارشی درباره چشم‌انداز تروریسم در سال ۲۰۲۳ به فعالیت‌های داعش در لبنان اشاره کرده و نوشت که «ابوالحسن المهاجر» سخنگوی گروه تروریستی داعش از اعلام موجودیت شاخه جدید این گروه تکفیری موسوم به «ولایت لبنان» خبر داده است.

درباره اینکه چرا داعش در بازه زمانی فعلی اقدام به خودنمایی در لبنان کرده دلایل مختلفی را می‌توان ذکر کرد، از جمله هرج و مرج و بحران سیاسی لبنان. از آنجایی که لبنان اکنون درگیر پیچیده‌ترین بن‌بست سیاسی تاریخ خود شده و هم‌زمان با خلأ ریاست‌جمهوری، دولت رسمی نیز روی کار نیست و از سوی دیگر موج تازه‌ای از اعتراضات مردمی علیه عملکرد مسئولان در پرونده انفجار بیروت آغاز شده، بستر مناسبی برای هرج و مرج امنیتی و در نتیجه سوء استفاده طرف‌هایی چون داعش فراهم می‌گردد.

از طرف دیگر ممکن است داعشی‌ها در صدد احیای پروژه موسوم به «شام بزرگ» از طریق نفوذ در لبنان باشند. به ویژه بعد از شکست‌ سنگینی که این گروه تکفیری در عراق و سوریه متحمل شد و مرگ شمار زیادی از سرکردگان آن طی سال‌های گذشته، به نظر می‌رسد عناصر داعش، لبنان و شماری از کشورهای آفریقایی را به عنوان سکوی جدید مانورهای خود انتخاب کرده‌اند.

برخی نیز معتقدند که داعش در تلاش برای ارسال سیگنال‌هایی برای غرب و آمریکاست با این مضمون که هنوز توان بازیابی نفوذ خود را در منطقه داشته و قدرتمندترین گروه تروریستی در آن به شمار می‌رود.

ناظران معتقدند گروه تروریستی-تکفیری داعش بعد از ضربات بزرگی که در سال ۲۰۲۲ دریافت کرد و به هلاکت رسیدن تعداد زیادی از عناصر اصلی آن، تلاش دارد در سال ۲۰۲۳ به بازسازی صفوف خود پرداخته و از شرایط بحرانی که اغلب کشورهای جهان درگیر آن هستند بهره‌برداری کند؛ به ویژه بعد از بحران اوکراین که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر تلاش‌های بین‌المللی در زمینه مبارزه با تروریسم تاثیر گذاشته است.

بر این اساس تحرکات داعش در سال ۲۰۲۳ صرفا محدود به خاورمیانه نبوده و از ماه‌های گذشته طرح جدید این گروه تروریستی در شماری از کشورهای آفریقایی مانند ساحل عاج، توگو، مالی و بورکینافاسو آغاز شده و علاوه بر آن ورود عناصر تروریستی به اوکراین به بهانه جنگ با روسیه، خطر بزرگی برای امنیت کل اروپا بوده و مقامات غربی را نگران کرده است.

با این تفاسیر میزان موفقیت داعش در اجرای پروژه‌های خود در لبنان به عملکرد مسئولان این کشور در سطوح مختلف به ویژه عرصه سیاسی بستگی دارد. تا زمانی که لبنانی‌ها قادر به حل بحران سیاسی و انتخاب رئیس جمهور و سپس تشکیل دولت نباشند، هرج و مرج امنیتی اولین پیامد تداوم این بحران خواهد بود.