خانه “میرزا کوچک‌خان جنگلی” و مسیری که در آخرین روز زندگی‌اش طی کرد

میرزا کوچک‌خان جنگلی معروف به سردار جنگل یکی از شخصیت‌های الهام‌بخش تاریخ مشروطه در ایران و از سرداران مقاومت است.

به گزارش هوران – به نقل از تسنیم – ۱۱ آذرماه سالروز درگذشت میرزا کوچک‌خان جنگلی مشهور به سردار جنگل است.

میرزا یونس استاد سرایی که به‌نام میرزا کوچک خان جنگلی شناخته می‌شود، متولد سال ۱۲۵۷ شمسی است. او رهبر جنبش جنگل و از سرداران معروف گیلک از اهالی رشت بود.

میرزا «یونس استادسرایی» معروف به میرزا کوچک خان فرزند میرزا آقا بزرگ، متولد سال ۱۲۵۷ شمسی و طلبه‌ای بود که فعالیت سیاسی را در زمان استبداد صغیر و قیام مشروطه‌خواهان آغاز کرد و در فتح قزوین شرکت داشت. وی در اواخر سال ۱۹۱۵ میلادی با کمک میرزا علی‌خان دیوسالار که در مازندران مستقر بود، هیئت اتحاد اسلام را تشکیل داد. از نام این کمیته پیداست که نهضت آنها بیشتر از همه جنبه اسلامی داشته، چراکه میرزا هم در مسجد جامع رشت و هم در مدرسه محمودیه سرچشمه تهران به تحصیل علوم حوزوی مشغول بود.

با انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ توسط وثوق‌الدوله، میرزا که مدتی در تهران شاهد مرارت‌های مردم و نفود قدرت‌های بزرگ در میان دولتمردان ایرانی بود، به‌تشکیل حزب جنگل مبادرت کرده و روزنامه جنگل را منتشر کردند. در آن زمان، روس‌ها در شمال ایران مستقر بودند و جنگلی‌ها به‌آنها صدماتی وارد می‌ساختند و چندین مرتبه درصدد براندازی آنان برآمدند و برخوردهای شدید در جنگ داوساو، جنگ کسا، جنگ مالکون و جنگ ماسوله بین آنان درگرفت.

بعد از آنکه روس‌ها از شکست نهضت جنگل ناامید شدند، درصدد برآمدند با جنگلی‌ها مذاکره کنند. مذاکراتی میان میرزا کوچک‌خان و نظامیان روسی و همچنین انگلیسی‌ها که درصدد بودند نیروهایشان را به شمال بفرستند، برقرار شد. با وقوع انقلاب شوروی در روسیه، انگلیسی‌ها نیروهای بیشتری را به شمال ایران می‌فرستند که همین موجب شدت درگیری میان جنگلی‌ها و انگلیسی‌ها شد تا اینکه در مردادماه سال ۱۲۹۷ شمسی معاهده‌ای میان هیئت اتحاد اسلام و انگلیسی‌ها منعقد می‌شود و انگلیسی‌ها تعهد می‌کنند در امور داخلی ایران مداخله نکنند و در عوض بطور آزاد قوای خودشان را از جنوب به‌شمال ایران برای حمایت از روس‌ها ببرند.

میرزا کوچک‌خان جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند. سپس به گیلان برگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود؛ نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه‌های مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد.

وی همواره به عنوان یکی از شخصیت‌های الهام‌بخش و از سرداران مقاومت در تاریخ ایران شناخته می‌شده و به همین دلیل مورد توجه قرار گرفته است.

مقام معظم رهبری در دیدار با جوانان و فرهنگیان گیلان در مصلّای رشت در ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۸۰ درباره شخصیت میرزا کوچک خان جنگلی فرمودند: “میرزا کوچک، مرد تنهایی بود که به دو قدرت بزرگ آن روز دنیا یعنی روس‌ها و انگلیسی‌ها یک «نه»ی بزرگ گفت. نه با روس‌ها ساخت، نه با انگلیسی‌ها؛ اما در کنار او کسانی بودند که می‌خواستند با دستگاه حکومتِ آن روز بعد هم با رضاخان که تازه می‌خواست سرِ کار بیاید مبارزه کنند، اما به روس‌ها پناه می‌بردند؛ به باکو رفتند و بند و بست‌های‌شان را کردند و به ایران برگشتند و سرسپرده آنها شدند. اما میرزا کوچک خان قبول نکرد و حاضر نشد سازش کند؛ او، هم با انگلیسی‌ها جنگید، هم با قزّاق‌های روس جنگید، هم با لشکر رضاخانی و قبل از رضاخان، آن کسانی که بودند، مبارزه کرد؛ با احسان اللَّه خان و دیگران هم کنار نیامد.

وقتی جوان گیلانی سرِ قبر میرزا کوچک خان می‌رود و می‌بیند این مرد تنها، این مرد باایمان و باصفا، اگرچه در وسط جنگل‌های گیلان در مظلومیت مُرد، اما شخصیت خودش را در تاریخ ایران تثبیت کرد؛ مُرد، اما یک مشعل شد. ما در دوران مبارزه خودمان، هر وقت نام میرزاکوچک خان را به یاد می‌آوردیم و شرح حال او را می‌خواندیم، نیرو می‌گرفتیم، او از همت و اراده و شخصیت و هویّت خود خرج کرد، برای این که به یک نسل هویّت و شخصیت و نیرو و اراده ببخشد این بسیار ارزش دارد امثال او تعدادی بودند که در غربت مبارزه کردند، در غربت هم مُردند؛ اما می‌بینید که امروز غریب نیستند. جریان تاریخ، جریان عجیبی است، نگذاشت و نخواهد گذاشت شیخ فضل اللَّه‌ها و میرزاکوچک‌خان‌ها و خیابانی‌ها و امثال اینها، همچنان که غریب مُردند، غریب بمانند. دشمنان می‌خواهند این مفاخر را از دست جوان ایرانی بگیرند.”