نگاهی به هشدارهای متعدد رهبرانقلاب در خصوص کتب درسی
غفلت از برنامه درسی و و محتوای آموزشی در نظام تعلیم و تربیت/ چرا سنگ بنای آینده کشور نیاز به توجه جدی‌تری دارد؟
پایگاه خبری هوران – این روزها و با هجوم دشمنان برای شبهه پراکنی و کشاندن دانش آموزان به عرصه تقابل با انقلاب بیش از پیش نیاز به تحول در نظام آموزش و پرو احساس میشود.
گروه فرهنگ و هنر هوران – رهبرانقلاب در سخنرانی اخیر خود در دیدار با دانش‌آموزان فرمودند: «… حادثه‌ی سوّم هم که یک سال بعد از آن حادثه است ــ بعد از پیروزی انقلاب ــ هجوم دانشجویان به سفارت آمریکا است و پیدا کردن اسنادی در آنجا که این اسناد، توطئه‌های آمریکا علیه ملّت ایران را نشان می داد؛ هفتاد هشتاد جلد شده. شماها که وقت نمی کنید بخوانید این کتابها را، [امّا] من یک وقتی به آموزش و پرورش گفتم مضامین این کتابها را در کتابهای درسی بیاورید، متأسّفانه نکردند. این [اسناد] نشان می دهد که آمریکایی‌ها در این مدّتی که در ایران حضور داشتند ــ یعنی مثلاً از حدود سال ۲۸ و ۲۹ ــ چه کارهایی در ایران کردند، چه توطئه‌هایی و چه خیانتهایی انجام دادند.»
آموزش و پرورش در منظومه نگاه رهبر معظم انقلاب، سنگ بنای آینده کشور به شمار می‌رود، چنانچه ایشان در بیانات خود در دیدار با معلمان در سال ۸۵ فرمودند:« آموزش و پرورش سنگ بنای آینده‌ی کشور است. ما اگر مشکلاتی در زمینه‌های اخلاقی و رفتاری، علمی، اعتماد به نفسِ ملی و عمومی و در زمینه‌های گوناگون دیگر داریم، در ریشه‌کاویِ این ها به آموزش و پرورش می‌رسیم.»
ایشان در همه سال های گذشته و به طُرُق مختلف – چه از طریق سخنرانی، چه با ابلاغ سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش و چه با اختصاص یک بند خاص درباره آموزش و پرورش و لزوم تحول آن در ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه – اهمیت تحول در ساختار آموزش و پرورش را خاطر نشان کرده اند.
برنامه ی درسی و محتواهای تولید شده برای دانش‌آموزان یکی از ملزومات تحول از نگاه رهبر انقلاب بوده است؛ ایشان در مهرماه سال ۱۳۷۹ با اشاره به برنامه‌ریزی‌های مراکز آموزشی بزرگ فرمودند:« نظام درسی باید دائماً مورد توجّه باشد. از جمله مواردی که در برنامه‌ریزی‌های مراکز آموزشی بزرگ، به‌طور دائم در حال تحوّل است، نظام درسی و کتاب درسی است. دائم نقص هایش را برطرف و آن را با خصوصیات لازم برای آموزش و پرورش همراه می‌کنند.»
حضرت آیت الله خامنه ای در سال ۹۲ مجددا در یک تریبون رسمی در دیدار با جمعی از فرهنگیان، فرمودند: « مسئله‌ی كتاب های درسی هم بسیار مهم است. باید به طور مداوم و به تناسب نیازها، مضمون این كتابها، محتوای این كتابها ترقی و پیشرفت داشته باشد. ببینیم چه لازم است از معارف الهی، معارف اسلامی، معارف مدنی، معارف تمدن‌ساز، معارف انسان‌ساز؛ معارفی كه یك ملت را سربلند میكند كه اگر در كتاب های ما وجود ندارد، آنها را بگنجانیم؛ چه چیزهائی نقطه‌ی مقابل است، تخدیر كننده است، گمراه كننده است، آنها را حذف كنیم؛ چه چیزهائی به تناسب نسلها یا جنسیتها لازم است، آنها را بگنجانیم. فرض بفرمائید در كتابهای درسی دختران ممكن است چیزهائی لازم باشد در زمینه‌های خانه‌داری، تربیت فرزند و امثال اینها؛ و در كتابهای پسران ممكن است چیزهای دیگری لازم باشد در مواجهه‌ی با مسائل كار، زندگی و امثال اینها؛ اینها مراقبت لازم و دیده‌بانیِ دائم احتیاج دارد و باید این كارها انجام بگیرد»
متاسفانه تاکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب در زمینه تحول در برنامه درسی و محتواهای آموزشی در همه دولت ها نادیده گرفته میشود. دولت ها با صرف هزینه های فراوان به سمت تولید اسناد تحولی می‌روند. هر چند تولید اسناد تحولی یک لازمه قطعی بوده و بارها مورد تایید رهبر انقلاب قرار می‌گیرد اما تدوین سند و زیر نظام های آن بیش از ده سال وقت نظام تعلیم و تربیت را می‌گیرد ولی تحول مورد انتظار وارد مدرسه و کلاس درس نمی‌شود.
با عدم پیگیری مسئولان در دوره‌های مختلف، رهبر انقلاب در سال ۹۹ مجددا با تاکید دوباره بر تحول در نظام درسی، از تدریس دروس بی‌فایده در مدارس انتقاد کرده و می فرمایند: « بعضی از درس ها در مدارس ما تدریس میشود که برای آن کسی که دارد این را می خواند، هیچ فایده‌ای تا آخر عمرش نخواهد داشت…مثل اطّلاعات عمومی یک چیزی یاد می گیرد که هیچ فایده‌ای ندارد، وقت او را هم می گیرد… اگر بخواهیم به معنای واقعی کلمه تحوّل ایجاد کنیم، تحوّل به این است که درس، فایده‌محور باشد، عمقی باشد، کاربردی باشد.»
این روزها و با هجوم دشمنان برای کشاندن دانش آموزان به عرصه اغتشاشات و پرسش های فراوانی که در ذهن جوان و نوجوان وجود دارد بیش از پیش به تیزبینی و بصیرت حکیم انقلاب پی می بریم. متاسفانه نظام اموزشی و پرورشی ما در همه سال های گذشته نتوانسته است با شناخت نیازهای اساسی دانش آموزان محتوای متناسب با سوالات و ابهامات جوان را فراهم آورد.
متاسفانه تغییر کتاب های درسی در نظام تعلیم و تربیت ما سیال و به روز نیست. برای تغییر در کتب درسی و منابع آموزشی بروکراسی سختی حاکم است در حالی که در برخی کشورهای دنیا این تغییر با جدیت دنبال میشود. مثلا کتب درسی در ژاپن هرساله مورد بازنگری و تغییر قرار می گیرد.
البته حاکمیت بلا منازع کنکور بر نظام آموزشی کشور را نباید از نظر دور داشت. حاکمیت کنکور و «حافظه پروری» باعث شده دروس موثر در سبک زندگی و تفکر دانش آموزان مثل سواد رسانه‌ای، سلامت و بهداشت، کار و فناوری و… توسط مدرسه و دانش آموز به حاشیه برود.
علاوه بر حاکمیت کنکور در کنار گذاشتن دروس خوب، عدم توجه به تربیت معلم ویژه‌ی این دروس هم یکی دیگر از ضعف های نظام برنامه ریزی درسی است. نکته‌ای که رهبر معظم انقلاب نیز در سال ۹۰ به خوبی به آن اشاره کردند و فرمودند:« در مورد کتابهای درسی کارهای خوبی انجام گرفته؛ البته کارهائی هم باید انجام بگیرد، که ان‌شاءاللَّه انجام می گیرد – لیکن کتاب را معلم درس خواهد داد. اگر معلم، دانا، دلسوز، اهل فکر و اهل ابتکار بود، چنانچه آن کتاب ناقص هم باشد، او مطلب را تکمیل میکند. اگر معلم، ناتوان، ناامید، بی‌انگیزه و بی‌حوصله بود و برای از سر وا کردن تدریس کرد، آن وقت اگر کتابِ خوب هم باشد، معلوم نیست چیز درستی گیر دانش‌آموز بیاید. پس معلم مهم است. محور، معلم است. تدریس دروسی که می‌تواند به دانش‌آموز بصیرت و تحلیل ببخشد توسط اساتیدی که خود به این مطالب به چشم دروس اضافی نگاه می‌کنند، نه تنها باعث رشد دانش‌آموز نمی‌شود حتی ممکن است به دلیل تدریس آن معلم، کارکردی معکوس داشته باشد.»
با توجه به مطالب پیش گفته و با توجه به سرگردانی دانش آموزان در قبال شبهه افکنی های دشمنان در معارف اصیل اسلام و انقلاب نشان می دهد نظام تعلیم و تربیت در جدول برنامه درسی، محتوای آموزشی و تربیت معلم باید طرحی نو در اندازد.
نوجوان و جوان امروز با نوجوان و جوان قدیم متفاوت است بنابر این نوع برنامه ریزی درسی نیز باید به همین نسبت باید متفاوت باشد. رهبر انقلاب به تفاوت این دو نسل اشاره کرده و فرمودند: « نوجوان و جوان امروز بر خلاف نوجوان و جوان قدیم یک عنصر بالغ و عاقل و خردمند و صاحب فکر و تحلیل است … این حقیقت یعنی ذهن فعال نوجوان و جوان امروزی و صاحب تحلیل و فکر بودنِ او را دشمن هم متوجه است و برای مقابله با آن از طریق تولید و تکرار حجم عظیم محتوای دروغ در شبکه‌های مجازی اقدام می کند.»
