عملیات فتح ۸ و ضربه به دشمن در عمق خاک عراق

نبردی در آخرین روزهای تیر ۱۳۶۶؛

عملیات فتح ۸ و ضربه به دشمن در عمق خاک عراق

عملیات فتح ۸ که بسیار کم به آن پرداخته شده، یکی از عملیات‌هایی بود که نیروهای تیپ ویژه هوابرد سپاه در آن حضور داشتند، کیلومترها در خاک عراق پیش رفتند و به دشمن در زمین خودش ضربه سنگینی زدند.

گروه حماسه و مقاومت هوران –  تا جایی که به دنیای کتاب‌ها مربوط می‌شود، جستجو برای پیدا کردن عنوانی درباره عملیات فتح ۸ به جایی نمی‌رسد. حداقل کتاب مستقل و مجزایی درباره این عملیات که در ۱۵۰ کیلومتری خاک عراق اجرا شد و از آن به «عمیق‌ترین عملیات کماندویی در خاک عراق» یاد می‌شود، وجود ندارد. البته بیشتر و عمیق‌تر که جستجو کنیم، می‌بینیم که در چند کتاب، ولو مختصر و به اشاره چیزهایی درباره این نبرد نوشته‌اند و دست‌کم اطلاعات اولیه درباره آن را ثبت و ضبط کرده‌اند.

هشتمین عملیات فتح در کتاب عملیات‌های سپاه
باید سه دهه به عقب برگردیم و به اوایل دهه ۱۳۷۰برویم. آن زمان واحد فرهنگی سپاه کتابی با عنوان «کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس» به قلم ابوالقاسم حبیبی منتشر کرد که مجموعه‌ای از اطلاعات ضروری و داده‌های اصلی درباره عملیات‌های کوچک و بزرگ این سازمان در آن جمع‌آوری و مدون شده بود. این کتاب تا سال ۱۳۷۵چهار بار تجدید چاپ شد و بعد از وقفه‌ای چندساله، در چاپ پنجم زیر دست ویراستار رفت و تغییراتی در آن شکل گرفت. در مقدمه این ویراست جدید آمده است: «در عین حالی که چاپ‌های قبلی کتاب به دلیل ایجاز و جامعیت آن همچنان مطلوب خوانندگان گرامی بود، اما اصلاح و تجدیدنظر در آن ضروری به نظر می‌رسید. از این‌رو، اکنون چاپ پنجم این کتاب با ویرایش جدید همراه با بازنگری و اضافات کلی تقدیم می‌گردد که از هر جهت بهتر و کامل‌تر ارائه شده است.»

ناشر سپس در توضیح چرایی این ویرایش می‌افزاید: «در این چاپ سعی شده است با بهره‌گیری از کلیه منابع موجود و کنترل دقیق آمار و ارقام، ذکر نام تعدادی از طراحان عملیات‌ها، شهدای برجسته، فرماندهان بزرگ همراه با شرح مختصر عملیات‌ها و ترتیب صحیح آن‌ها و قرارگاه‌های اصلی جنگ، اطلاعات قابل‌توجهی نسبت به چاپ‌های قبلی پیرامون ۹۶ عملیات در ۹۶ ماه جنگ در اختیار خوانندگان قرار گیرد.»

کتاب «کارنامه عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس» را که ورق بزنیم، می‌بینیم سه صفحه از این کتاب ۲۵۶ صفحه‌ای به عملیات فتح ۸ اختصاص دارد. در این سه صفحه، که ذیل فصلی با عنوان «ضربه‌ای دیگر به دشمن» قرار می‌گیرند، اطلاعات نسبتاً کامل و جامعی از عملیات فتح ۸ عرضه می‌شود. درست است که داده‌های موجود در این کتاب درباره نبرد فتح ۸ تفسیر و تحلیل نمی‌شوند و عمدتاً در حد داده‌های خام باقی می‌مانند، اما خواننده با کمی تأمل در همین داده‌های خام درمی‌یابد که این عملیات چه کار بزرگ و انصافاً جالبی بود و اجرای آن در عمق ۱۵۰ کیلومتری خاک دشمن، به چه طراحی پیچیده و هوشمندانه‌ای، و نیز به چه نیروهای بی‌باک و ورزیده‌ای نیاز داشت.

ضربه به بعثی‌ها در عمق خاک عراق
اما در کتابی از مجموعه کتاب‌های روزشمار جنگ ایران و عراق نیز مطالبی درباره عملیات فتح ۸ وجود دارد. این عملیات در بیست‌وهشتمین روز از تیر ماه سال ۱۳۶۶ انجام شد و از این‌رو باید به کتاب «تصویب قطعنامه ۵۹۸، زمینه‌های سیاسی و نظامی» که چهل‌ونهمین جلد از مجموعه روزشمار است و حوادث و اظهارنظرهای رسمی و رسانه‌ای در بازه زمانی ۱۲خرداد تا ۲۹تیر۱۳۶۶ را در خود جای می‌دهد رجوع کنیم. در این کتاب می‌خوانیم: «نیروهای تیپ ویژه هوابرد سپاه و لشکر اسلامی کردستان عراق در حمله‌ای مشترک و انهدامی با عنوان عملیات فتح ۸ که در ۱۵۰ کیلومتری داخل خاک عراق انجام دادند، شهرک اطروش (اتروش) در استان موصل عراق را چندین ساعت تصرف کردند. در نخستین مرحله عملیات، نیروهای رزمنده موفق شدند دژ مستحکم کانی‌کا را که پانزده پایگاه اطراف این شهر را هدایت می‌کرد، به تصرف درآورند.»

در ادامه متن کتاب، برای تشریح بیشتر جریان عملیات آمده است: «آن‌ها سپس مراکز امنیتی و نظامی شهر از جمله مقر استخبارات، مرکز بخشداری، مرکز مخابرات حزب بعث و مقر جیش‌الشعبی را که از پایگاه‌های اصلی سرکوب مردم منطقه به‌ویژه شهرهای عقره و شیخان بودند، پس از تخلیه اسناد و مدارک به آتش کشیدند. در این عملیات ۲۰۰تن از نیروهای نظامی و امنیتی شهر از جمله عبدالعیار حسن رمضان از مسئولان استخبارات اطروش کشته و ۲۵۰ تن نیز زخمی شدند. علی اطروش، رئیس جاش‌های منطقه، از جمله مجروحان این حمله بود. همچنین در جریان پاتک دشمن، یک دستگاه نفربر و یک عراده توپ ۱۰۶ نیز منهدم شد.»

گفتنی است که تیپ هوابرد سپاه که گاهی از آن به تیپ ویژه ۶۶ یاد می‌کنند، یگانی از یگان‌های زیرمجموعه قرارگاه رمضان – برای عملیات‌های برون‌مرزی – بود و نیروهای آن دوره‌های آموزشی خاصی مثل چتربازی را پشت سر می‌گذاشتند. ابتدا در کنار نیروهای ارتشی آموزش می‌دیدند و بعد، به‌تدریج مستقل شدند. هدف از تشکیل این تیپ، درگیر کردن هرچه بیشتر عراق در جبهه‌هایی غیر از جبهه جنوب، حمایت از عملیات‌های کردهای معارض رژیم بعث عراق و نیز تلاش برای آزادسازی اسرای ایرانی در اردوگاه‌های دشمن بود. تیپ هوابرد در مجموعه عملیات‌های فتح خوش درخشید و کارنامه تحسین‌برانگیزی از خودش به ثبت کرد. تیپ هوابرد سپاه سال ۱۳۶۵ به فرماندهی محسن شفق و جانشینی مرتضی مسعودی تشکیل و بعد از پایان جنگ منحل شد.