در عملیات محرم چه گذشت؟ + عکس
پایگاه خبری هوران – عملیات محرم گامی بلند در بهبود اوضاع سیاسی و نظامی ایران در تاریخ هشت سال دفاع مقدس بود.
سرویس جماسه و مقاومت هوران – هر ساله با آغاز آبان ماه، برگ زرینی از حماسه و مقاومت نیروهای جمهوری اسلامی ایران در عملیات محرم که در سال ۱۳۶۱ به وقوع پیوست، ورق می‌خورد؛ با بررسی ابعاد مختلف این عملیات، توانایی نیروهای اسلام در گرفتن خاک و امتیاز از عراق و کشورهای حمایت کننده آن و همچنین ورود به خاک عراق برای اولین بار چون برگ زرینی در تاریخ هشت سال دفاع مقدس می درخشد.
متن زیر روایت کننده بخش کوتاهی از درخشش رزمندگان اسلام در عملیات محرم است.
وضعیت سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران قبل از عملیات محرم
با انجام عملیات بیت المقدس در تاریخ ۱۰ اردیبهشت سال ۱۳۶۱ و آزادسازی شهر خرمشهر، کشور ایران شرایط خود را برای پایان دادن به جنگ اعلام کرد که عبارت است از:
۱٫ کشور متجاوز اعلام شود.
۲٫ تنبیه صدام به عنوان متجاوز؛ تا به این منظور زمینه حمله دوباره به خاک جمهوری اسلامی ایران از میان برداشته شود.
۳٫ خسارت‌های وارد شده به کشور ایران پرداخت شود.
صدام با شکست‌هایی که از کشور ایران متحمل شده بود با قبول نکردن شرایط ایران، قصد داشت وضعیت منطقه را به سمت “نه صلح و نه جنگ” پیش ببرد و شرایط جنگ را از هجومی به فرسایشی تغییر دهد تا کشور ایران معطل بماند؛ اما با تدابیر و طراحی‌هایی که توسط فرماندهان نظامی ایران صورت گرفت، تصمیم گرفته شد سلسله عملیات‌های آفندی به منظور ورود به خاک عراق انجام گیرد که وضعیت سیاسی و نظامی جنگ به نفع ایران تغییر و حتی بهبود یابد تا صدام مجبور به قبول شرایط شود.
پنقشه مناطق تصرف شده ایران توسط ارتش عراق، قبل از عملیات محرم در سال ۱۳۶۱
هدف از اجرای عملیات
عملیات محرم بعد از عملیات محمد رسول الله(ص) و رمضان، یکی از عملیات‌های آفندی جمهوری اسلامی ایران است که به منظور فرو بردن عراق در حالت انفعالی محض و ورود به خاک عراق، برای تهدید منطقه عماره عراق و آزادسازی ارتفاعات مرزی حمرین انجام شد؛ بعد از عملیات رمضان به منظور فتح منطقه‌ای از خاک عراق، گرفتن امتیاز از دشمن برای پایان دادن عادلانه جنگ دو ساله، این عملیات پایه ریزی شد.
وضعیت منطقه عملیاتی محرم
منطقه عملیاتی محرم از اهمیت بالایی برخوردار بود به نحوی که صدام برای هدایت یگان‌های عراقی در منطقه حضور یافت و از حداکثر توان نظامی ارتش عراق برای جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی استفاده کرد.
این منطقه در نوار مرزی ایران و عراق قرار دارد که شامل ارتفاعات مهمی همچون جبل حمرین و تپه ۱۷۵ می‌باشد که هر کدام به ترتیب داخل خاک ایران و عراق قرار دارد؛ این دو ارتفاع برای ایران و عراق حائز اهمیت بود زیرا با تصرف این دو منطقه، نیروهای ایرانی و عراقی می‌توانستند محور زبیدات، چم‌سری، شرهانی و عین‌خوش که انتقال تدارکات از محور عین‌خوش و شرهانی انجام می‌شد را در تیررس خود قرار دهند.
منطقه عملیاتی محرم از سمت شرق به رودخانه دویرج، شهر دهلران و موسیان و محور چم‌هندی، چم‌سری و عین‌خوش و شرهانی محدود می‌شود، همچنین از سمت غرب که در داخل خاک عراق قرار دارد شامل شهر علی‌الغربی، علی‌الشرقی و شهر عماره است که این دو شهر برای ایران و عراق از جهت سیاسی دارای اهمیت بود.
وضعیت منطقه عملیاتی محرم
تعداد یگان‌های عمل کننده نیروهای ایرانی و عراقی در عملیات محرم
قرارگاه سپاه: ایران(۱) قرارگاه سپاه: عراق(۱)
قرارگاه لشگر: ایران _ قرارگاه لشگر: عراق(۲)
قرارگاه تیپ: ایران(۹) قرارگاه تیپ: عراق(۱۳)
گردان تانک: ایران(۶) گردان تانک: عراق(۱۰)
گردان مکانیزه: ایران(۳) گردان مکانیزه: عراق(۱)
گردان سوار زرهی: ایران(۳) گردان سوار زرهی: عراق(۱)
گردان پیاده: ایران(۶۰) گردان پیاده: عراق(۲۰)
شرایط نیروهای جمهوری اسلامی ایران قبل از اجرای عملیات محرم
یک شب قبل از عملیات، یگان‌ها به دشت عباس ورود کردند و ۱۰ آبان ماه قبل از طلوع خورشید در ۴ کیلومتری حمرین در داخل کانال‌ها و بستر رودخانه دویرج، به دور از میدان دید دشمن مستقر شدند و فقط توپخانه‌ها و خمپاره اندازها به تنهایی اجرای آتش می‌کردند.
حوالی ساعت ۱۳ بارندگی آغاز شد و تا ساعت ۱۵ ادامه داشت؛ این بارندگی به قدری زیاد بود که رودخانه دویرج طغیان کرد، و پل‌های عبوری از رودخانه تخریب شد؛ از میان پل‌های غیر قابل استفاده، پل چم‌سری تنها پلی بود که نیروها باید تا ساعت ۲۲ از آن عبور می‌کردند و خود را به خط آتش می‌رساندند.
چون زمان آغاز عملیات ساعت ۲۲ بود، نیروها باید به آن طرف رودخانه منتقل می‌شدند، به همین دلیل بعضی از افراد به آب زدند و از رودخانه خروشان عبور کردند و مابقی نیروها از همان پل باقی مانده رد شدند؛ هنگامی که نیروها از رودخانه عبور می‌کردند، بعضی از آنان در رودخانه دویرج آرام گرفتند و آسمانی شدند.
نیروهای عراقی با توجه به اینکه، انجام یک عملیات در منطقه عین‌خوش را توسط ایران پیش بینی می‌کردند، هرگز گمان نمی‌بردند که با وقوع سیل، عملیات صورت بگیرد، به همین دلیل از مقاومت و آمادگی آنان کاسته شده بود؛ این کاهش مقاومت به نحوی بود که در ساعات اولیه عملیات، نیروهای ایرانی توانستند پیشروی چشم‌گیری را انجام دهند
آغاز عملیات
روز دهم آبان ماه سال ۱۳۶۱، ساعت ۲۲:۰۸ عملیات محرم با رمز «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ_ یا زینب علیها سلام» توسط یگان‌های قائم آغاز شد؛ اولین گردان عمل کننده با هدف انهدام و پاکسازی وارد میدان درگیری شد و مقاومت اولیه عراقی‌‌ها را در هم شکست و در ساعات اولیه عملیات، با دیگر یگان‌ها خود را به ارتفاعات حمرین رساندند و نیروهای عراقی عقب رانده شدند.
ساعت ۶ صبح روز یازدهم آبان ماه، ۳ قرارگاه نیروهای ایرانی توانستند به اهداف خود دست پیدا کنند، اما قرارگاه چهارم به دلیل سیلاب شدید، مقاومت و پاتکی که توسط نیروهای عراقی انجام شد، نتوانستند پاسگاه ربوط و اهداف خود در منطقه چم هندی را بدست آورند.
نقشه محل استقرار سازمان رزم قرارگاه قائم در عملیات محرم
پس از گذشت ۲۴ ساعت از آغاز عملیات محرم، تقریباًَ نیروهای جمهوری اسلامی ایران، به اهداف از پیش تعیین شده خود رسیدند؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران در طی چند اطلاعیه مشترک اعلام کردند: «در این عملیات جاده عین‌خوش و دهلران از تیررس نیروهای عراقی خارج شد و بیش از ۵۰ کیلومتر مربع از ارتفاعات حمرین به تصرف نیروهای ایران در آمد و همچنین پاسگاه‌های مرزی حماد، شهاب و عین‌منصور عراق و پاسگاه‌های مرزی بیات، موسیان، نهر‌عنبر و چم‌سری کاملاً آزاد شد و پاسگاه ربوط تامین گردید، و پاسگاه‌های عراقی زبیدات، ابوغریب، شرهانی و مرکز ژاندارمری طیب عراق تخلیه شد و زیر آتش نیروهای ایرانی در آمد و جاده‌های مواصلاتی عراق در شرق عماره، علی‌الغربی به طرف خط مرز در تیررس رزمندگان اسلام واقع شد.»
ساعت ۲۳ روز ۱۱ آبان ماه، تیپ امام حسین(ع) و ۸۴ عملیات(قرارگاه چهارم) برای پاکسازی منطقه ربوط وارد میدان شدند تا نیروهای عراقی را از غرب رودخانه دویرج به پشت مرز به عقب برانند و خود را به دیگر قرارگاه‌ها برسانند؛ ساعت ۸ روز ۱۲ آبان رزمندگان اسلام به اهداف خود دست پیدا کردند.
استقرار و آمادگی نیروهای لشکر امام حسین(ع) پیش از عملیات محرم(جنوب شرقی دهلران)
منطقه چم‌سری و ربوط برای ایران و عراق بسیار اهمیت داشت، زیرا از مسیرهای عبوری تسلیحات سنگین برخوردار بود؛ از این جهت آتش توپخانه ارتش عراق در ساعات پایانی روز ۱۲ آبان ماه در آن منطقه شدت گرفت و صدام حسین مستقیماً نیروهایش را کنترل می‌کرد تا حرکت نیروهای ایرانی را برای تسلط به منطقه ربوط کاهش دهد.
روز ۱۳ و ۱۴ آبان ماه از شدت نبرد در منطقه کاسته شد و روز پانزدهم از ساعت ۲۳:۱۵ به منظور دست یابی به اهداف خود در داخل خاک عراق تک‌های نیروهای ایرانی آغاز شد و روز شانزدهم رزمندگان اسلام توانستند: شهرک طیب را از سه طرف محاصره کنند، پاسگاه‌های شرهانی، ابوغریب، زبیدات و جاده های مواصلاتی این منطقه تحت کنترل خود دربیاورند.
همچنین میدان دید و تیر برای نیروهای ایرانی تا شرق دجله فراهم شد و شهرک‌های طیب و فکه عراق در برد توپخانه رزمندگان اسلام قرار گرفت.
سرانجام عملیات محرم
با توجه به ورود نیروهای احتیاط ایران به میدان جنگ و دست یابی به اهداف عملیات محرم، از روز ۱۷ تا ۲۵ آبان ماه، جنگ حالت خود را از آفند به پدافند تغییر داد و کشور ایران شروع به تثبیت منطقه تصرف شده کرد؛ البته در این بین به منظور پس‌گیری مناطق تصرف شده توسط ایران، نیروهای عراقی اقدام به پاتک نمودند که با مقاومت رزمندگان اسلام، موفقیتی به دست نیاوردند، سرانجام روز ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۶۱ عملیات محرم پایان یافت.
اسارت یکی از افسران عراقی در منطقه عملیاتی محرم(جاده عین خوش)
در نتیجه پس از گذشت یک‌سال و نیم از آغاز جنگ، رزمندگان اسلام توانستند برای اولین بار وارد خاک عراق شده و پاسگاه‌ها و شهرک‌های عراقی تصرف کنند و دست‌یابی به این پیروزی ارزشمند، عراق و حامیانش را مورد تهدید قرار داد و توانایی نیروهای ایرانی را به رخ آنان کشید و وضعیت سیاسی ایران را در مجامع بین‌المللی برای گرفتن امتیاز از کشور عراق بهبود داد.
