دلال اولین سازش میان اعراب و اسرائیل که بود؟/ فیش‌های روابط رژیم پهلوی با اسرائیل

دلال اولین سازش میان اعراب و اسرائیل که بود؟/ فیش‌های روابط رژیم پهلوی با اسرائیل

در سفر شاه به مصر در سال ۵۳، وی تلاش کرد تا با سرمایه‌گذاری در این کشور به بهبود اوضاع اقتصادی مصر کمک کند؛ به‌ویژه که سیاست سادات نیز دوری از شوروی و نزدیکی به بلوک غرب و آمریکا بود و شاه ایران در این مسئله نقش مهمی داشت.

گروه سیاسی هوران – ۲۸ دی ماه ۵۷، هواپیمای محمدرضا پهلوی در آسوان مصر بر زمین نشست؛ کشوری که اولین و آخرین اقامتگاه شاه بعد از فرار از ایران بود و ۱۴ مرداد ۵۹ در همان کشور فوت کرد و مدفون شد. رابطه رژیم محمدرضا پهلوی با حکومت مصر، فراز و نشیب‌های مختلفی داشت.

درست ۱۲ ماه قبل از فرار شاه از ایران به مصر، وی ۱۹ دی ماه ۵۶ به مصر رفته بود تا برای توافق سازش بین سادات و رژیم صهیونیستی رایزنی کند. در حقیقت عامل تعیین‌کننده در در روابط دو کشور، مسئله اسرائیل بود!

تسنیم به‌مناسبت آغاز دهه فجر و همچنین تحولات منطقه، به بازخوانی روابط شاه پهلوی و اسرائیل و خیانت‌های این رژیم به ملت ایران در پیش از انقلاب و خوش‌خدمتی‌های شاه به صهیونیست‌ها می‌پردازد.

جمال عبدالناصر بنیانگذار جمهوری عربی مصر که داعیه رهبری جهان عرب در دوران زمامداری خود را داشت از جمله مخالفان سرسخت اسرائیل بود، هرچند در جنگ ۶ روزه موفق نشد نسخه رژیم صهیونیستی را بپیچد و شکست خورد؛ عبدالناصر در مسئله ملی شدن کانال سوئز، دکتر مصدق را الگوی خویش و زعیم شرق می‌دانست؛ نخست‌وزیری که با کودتای ۲۸ مرداد برکنار شد و شاه با کمک آمریکا و انگلیس به تخت سلطنت برگشت.

بعد از برکناری مصدق و فوت عبدالناصر، در ایران و مصر دو نفر بر سر کار بودند که یک وجه مشترک آن دو را به‌شدت به‌هم نزدیک می‌کرد و آن هم سازشکاری و ارتباط با اسرائیل بود.

شاه و انورسادات؛ از جدال لفظی تا هم‌پیمانی

اولین رویارویی شاه و انورسادات به کنفرانس کشورهای اسلامی در رباط پایتخت مراکش باز می‌گشت. ۳۰ مرداد ۱۳۴۸ دنیس روهان یک یهودی افراطی استرالیایی مسجد‌الاقصی را به آتش کشید و بخش‌های مهمی از مسجد از جمله طاق سنگی بزرگ که در زیر گنبد مسجد قرار داشت و نیز گنبد چوبی داخل محراب با کاشی‌های رنگی دیواره جنوبی و تمام مرمرهای رنگی نصب‌شده بر روی آن و همچنین ۴۸ پنجره و منبر و محراب صلاح‌الدین ایوبی به آتش کشیده شد.

این مسئله موجب شد تا برای اولین‌بار کشورهای اسلامی علیه این اتفاق گردهم بیایند که جرقه تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی بود؛ در این اجلاس انور سادات که معاون رئیس جمهور مصر بود از کمک‌های رژیم وقت ایران به اسرائیل در جنگ ۶ روزه انتقادات تندی کرد که به جدال لفظی بین دو نفر انجامید؛ هرچند در پایان اجلاس سعی کرد بخاطر آن اظهارات از شاه دلجویی کند.

با وفات عبدالناصر در سال ۱۳۴۹ و روی کار آمدن سادات در مصر به‌عنوان رئیس جمهور، روابط ایران و مصر وارد مرحله تازه‌ای شد.

با حضور هویدا، نخست‌وزیر وقت در تشییع جنازه ناصر و سپس حضور سادات در تهران یک‌سال پس از روی کار آمدنش، کم‌کم شرایط روابط دو کشور روبه بهبود می‌رفت؛ مرحله تازه‌ای که ایران علاوه بر کمک به مصر در زمینه‌های انرژی و اقتصادی، نقش دلالی برای ارتباط یک کشور عربی با رژیم صهیونیستی را ایفا کرد.

بعد از جنگ یوم کیپور که بین دو کشور عربی سوریه و مصر با رژیم صهیونیستی برای بازپس‌گیری مناطق از دست رفته دو کشور در جنگ ۶ روزه بود اما نتیجه‌ای برای هیچ‌کدام در بر نداشت و مصر پیش از سوریه به آتش‌بس با اسرائیل تن داد. مسئله‌ای که موجب شد تا حافظ اسد به‌رغم آماده شدن برای یک حمله بزرگ آتش‌بس را بپذیرد.

در این جنگ کشورهای عربی با افزایش قیمت نفت و تحریم فروش نفت به اسرائیل و آمریکا، تلاش کردند موازنه را به نفع اعراب تغییر دهند اما شاه ایران مانند جنگ ۶ روزه نفت اسرائیل را تأمین می‌کرد اما در مقابل تلاش کرد از سادات نیز با فروش نفت و در اختیار قراردادن حریم هوایی ایران به شوروی برای کمک به ارتش سوریه، نقشی بینابین را بازی کند.

این بازیگری موجب گسترش روابط ایران و مصر در سال‌های بعد شد و حکومت شاهنشاهی ایران کوشش کرد نقش میانجی را بین اسرائیل و مصر بازی کند. در سفر شاه به مصر در سال ۵۳، وی تلاش کرد تا با سرمایه‌گذاری در این کشور به بهبود اوضاع اقتصادی مصر کمک کند؛ به‌ویژه که سیاست سادات نیز دوری از شوروی و نزدیکی به بلوک غرب و آمریکا بود و شاه ایران در این مسئله نقش مهمی داشت.

کمپ دیوید و دلالی شاه برای مصر و اسرائیل

تلاش‌های شاه ایران برای یک پیمان صلح بین اعراب و اسرائیل موجب شد تا وقتی انورسادات در سال ۱۳۵۴ در برابر چشمان بهت‌زده مصریان، دیگر اعراب و مسلمانان به اسرائیل سفر می‌کند و همین سرآغاز گفت‌وگوهایی بین مقامات مصر و رژیم صهیونیستی است.

در سفر سادات در ۲۵ خرداد ۱۳۵۵ به ایران نیز مقامات مصری بیان بیان می‌کنند که در این سفر شاه ایران تلاش بسیاری در جهت ترغیب سادات به برقراری رابطه با اسرائیل انجام داده است.

روند برقراری روابط دیپلماتیک میان مصر و اسرائیل با تشویق و ترغیب ایران و آمریکا به همین منوال پیش می‌رفت تا اینکه در ۳ دی ۱۳۵۶، مناخیم بیگن، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، در رأس یک هیأت وارد اسماعیلیه شد و با انور سادات که او نیز در رأس هیأتی مصری بود به تبادل نظر و مذاکره پرداخت. در جلسه‌ای که میان آن دو برگزار شد، طرح تشکیل کمیسیون نظامی(در جهت عقب‌نشینی نظامیان اسرائیل از شبه جزیره سینا)، کمیسیون مدنی و کمیسیون سیاسی(مساله فلسطینی) بیان می‌شود.

در نهایت پیمان کمپ دیوید پس‌از دوازده روز مذاکرات مخفی و با میانجی‌گری آمریکا در استراحتگاه معروف روسای جمهور این کشور (کمپ دیوید) نهایی شد و در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۵۷ با حضور جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در کاخ سفید به امضای نهایی رسید.

در زمان امضای این توافقنامه، اردشیر زاهدی آخرین سفیر ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در آمریکا به نمایندگی از محمدرضا شاه شرکت داشت و از سوی ایران پیمان صلح میان مصر و اسرائیل را به مردم هردو کشور تبریک گفت!

توافقی که شاه ایران دلال امضای آن بود اگرچه برای اسرائیلی‌ها یک پیروزی به حساب می‌آمد اما برای انور سادات عاقبت خوشی را رقم نزد! با امضای معاهده کمپ دیوید، کشورهای عربی مصر را تا سال ۱۹۸۱ از اتحادیه عرب اخراج کردند و مقر اتحادیه نیز از قاهره به تونس منتقل شد. همچنین مصر تا سال ۱۹۸۴ از سازمان کنفرانس اسلامی اخراج شد.

قطع کمک‌های مالی اعراب به مصر و وقوع انقلاب اسلامی در ایران و دستور امام خمینی(ره) به قطع ارتباط با این کشور، مشکلات اقتصادی را در مصر تشدید کرد. همچنین امضای این توافق جریان‌های اسلامگرا را در مصر به خشم آورد و دوقطبی در بین جامعه مصر افزایش یافت.

سادات برای مهار و کنترل اوضاع، اقدام به دستگیری بسیاری از مخالفان کرد و تلاش کرد تا شرایط کشور را به سمت اختناق بیشتر پیش ببرد تا اینکه ۶ اکتبر ۱۹۸۱ یعنی کمتر از یک‌ماه از آغاز دستگیری مخالفان، در مراسم رژه به‌مناسبت روز ملی مصر توسط تعدادی از افسران ارتش و با گلوله خالد اسلامبولی به هلاکت رسید.

انتهای پیام/